MITY ŁOWIECKIE

Starożytne mity związane z łowami, łowcami i zwierzętami łownymi(


Magia i wiara myśliwska sięga zarania dziejów ludzkości. Zmieniają się bogowie, modlitwy, sposoby wyrażania wiary i celebracji uroczystości kultowych. Jednak treści próśb niesionych przez łowców i myśliwych do Władczyni zwierząt, Bogini Matki, Bogów Olimpu, Asgardu, gajów, puszcz i mokradeł, wreszcie współcześnie czczonych świętych chrześcijańskich, islamskich, buddyjskich i innych są podobne, mimo różnych uwarunkowań społeczno - przyrodniczych, w których przyszło myśliwym żyć i polować. Łowiecki sukces, bezpieczeństwo na polowaniu stanowiły treść modlitw niesionych do Stwórcy. Dziś także troska o środowisko naturalne, rozwój organizacji, dobre relacje między myśliwymi są w katalogu próśb niesionych do św. Huberta.

			W Anatolii (tereny dzisiejszej Turcji), miejscu najstarszego osadnictwa, ludność osiedla Alacahöyük wytwarzała z brązu znakomite wyroby rzemiosła artystycznego: biżuterię, figurki świętych jeleni z ok. II tys. p.n.e. - atrybuty boga płci męskiej, czczonego przez Hetydów. Figurami jeleni zdobiono sztandary, zakończenia bereł i lasek kultowych, które uważane były za własność bóstw. Po lewej jeleń z brązu z 2200 roku p.n.e.

Jeleń był zwierzęciem poświeconym Wielkiej Bogini, dzięki czemu miał dla myśliwych scytyjskich miał wielką wartość duchową jako totem. Według niektórych teorii jeleń, jako święte zwierzę, pełnił rolę medium między światem niematerialnym i ziemskim. Scytowie i Trakowie ozdabiali najróżniejsze przedmioty wizerunkami jeleni. Na znaczkach złote jelenie scytyjskie, - ozdoby ubrań, tarcz, uprzęży, rytonów (kulawek).



Na walorach złota blaszka w stylu zoomorficznym służąca jako ornament tarczy. Jeleń z kurhanu Kul - Oba. Krym V w. p.n.e.





		Jelenie scytyjskie z V-IV w. p.n.e.

Gryf u Scytów (mityczne zwierzę, łączące w sobie cechy drapieżnego ptaka i lwa) w walce ze zwierzętami ziemskimi (jeleniem, kozłem, koniem) był alegorią walki życia ze śmiercią, zmaganiem żywiołów Ziemi i Nieba, Bóstwa Sił Natury, i Boga Piorunów.





Mityczne zwierzęta scytyjskie. U dołu kulawkai(rytony) z przedstawieniem gryfa.

Bardzo skutecznym myśliwym był Herkules (Herakles), bohater wielu greckich sag. Służył królowi Euryteusowi, któremu musiał wykonać w ramach 12 prac także wymagające myśliwskiego rzemiosła.

		W pierwszej pracy pokonał lwa nemej-skiego grasującego na Peloponezie. Strzała wystrzelona przez Herkulesa odbiła się od boku wielkiego kota jak od kamienia. Herkules udusił lwa i obielił zwierza jego własnymi pazurami.

W drugiej pracy Herakles zmagał się z hydrą lernejską - wielogłowym jadowitym potworem, pustoszącym okolice Lerny. Jeden z łbów hydry był nieśmiertelny. Wywabiona z nory płonącymi strzałami hydra owinęła się Herkulesowi wokół nóg, a odcięte łby odrastały po wielokroć. Ostatecznie, upolował potwora z udziałem siostrzeńca Jolaosa i śmiertelnej żółci hydry, w heros której zanurzał strzały.

	Łania kerynejska, niezwykle szybkie zwierzę, miała rogi ze złota, sierść ze srebra, a kopyta z brązu. Była to jedna z 5. łań, na których Artemida składała egzamin łowiecki. Herakles po roku polowania postrzelił łanię strzałą zanurzoną w żółci hydry. Wzburzyło to Artemidę. Herakles usprawiedliwił się, po czym żywą łanię przyniósł do Myken.



		Upolowanie odyńca erymantejskiego poświęconego Artemidzie było 4 pracą Heraklesa. Dzik pustoszył okolice góry Erymantos. Heros krzykiem wypędził zwierze z lasu, wpędził go w głęboki śnieg, pochwycił wyczerpane zwierzę powrozem i dostarczył żywego do Myken.

W 6. pracy Herakles polował na duże ptaki stymfalijskie z żelaznymi dziobami, skrzydłami i szponami. Herkules wystraszył ptaki uderzeniami kołatek, po czym strzelał w nie z łuku z dużą skutecznością. Niezabite ptaki opuściły na stałe okolice jeziora Stymfalos w Arkadii.
	Antinous (111-130) niezwykłej urody grecki młodzieniec z Bitynii, gdy skończył 12 lat został przygarnięty przez Hadriana i został jego kochankiem. w 130 r. utonął w Nilu. Cesarz ogłosił go herosem i stworzył jego gwiazdozbiór. Hadrian i Antinous byli zapalonymi myśliwymi. Podczas jednego z polowań cesarz uratował życie kochankowi rzucając sie z włócznią na atakującego go lwa. Na stemplu Antinous z upolowanym dzikiem i towarzyszącym mu psem.

			Jadźwingowie czcią otaczali jelenia. W grobie ich wodza znaleziono skuwkę od pasa z wizerunkiem jelenia.

			Góra Ślęża i jej okolice była miejscem praktyk kultowych plemion należących do kultury łużyckiej. Co do daty początków kultu występują rozbieżności. Wg niektórych naukowców za początki kultu można przyjąć okres starszej epoki żelaza (ok 600 l. p.n.e.). Wg innych 1300 lat p.n.e. Wyjątkowymi zabytkami i miejscami kultu są rzeźby kultowe m.in. niedźwiedzia, wg innych dzika.

W kulturach łowieckich pośrednikiem między zwierzyną a myśliwymi jest czarownik (szaman, kapłan). Zamaskowany szaman skuteczny jest tylko w stanie transu. Przez bęben, taniec lub ich kombinację wprowadza się w stan transu, który przenosi się na otaczających go łowców. Do tego używa atrybutów: masek, lasek itp. przedmiotów


Taniec rytualny	maska szamana z Grenlandii		laska szamana z terenów Liwy z III w. p.n.e.


		Szaman dla skuteczności praktyk wykorzystuje duchy pomocnicze w postaci zwierząt. Jako sprawdzony duch pomocniczy czarownika z Grenlandii jest sokół.
Jeżeli sukces łowiecki nie nastąpi, grenlandzki szaman zwraca się za pomocą swych duchów pomocniczych do Władczyni Zwierząt, żyjącej na dnie morza i prosi ją o ponowne wysłanie zatrzymanej zwierzyny na ziemię.

		Odyn, najważniejszy z bogów skandynawskich porusza się z włócznią Gungir, na ośmionogim wierzchowcu Sleipnirze, korzysta z pomocy zwierzat: wilków Freki i Geri, kruków Huginn i Muninn, które są jego informatorami. Atrybutem boga Freyera, najważniejszego przedstawiciela rodu Wanów, czuwającego nad płodnością, dobrobytem i pomyślnością jest dzik o złotej sierści.

			W mitologii egipskiej pod postacią sokoła, lub człowieka z głową sokoła, czczony był Horus, bóg wojny i bóg opiekun. Horus pokonał boga Seta, pana pustyń, burz, chaosu, ciemności.

Na potwora wysłanego przez Seta ( wg jednej z interpretacji) polował Tutanchamon, uwidoczniony w pozycji miotającego harpunem z papirusowej łodzi. Statuetka z drewna złoconego, odnaleziona i naprawiona znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze.

Celtowie czcili dzika, jako święte zwierzę żyjące w lesie, a ten stanowił dla nich sferę sacrum - miejsce, w którym śmiertelnicy mieli szansę spotkać się z czymś nadprzyrodzonym, pochodzącym z zaświatów. Dziki miały mieć zdolność przemieszczania się między światem ludzkim i boskim.

Często w grobach, zamiast łbów dzików pojawiały się ich figurki. Większe rzeźby ustawiano na cmentarzach, ale także i w innych miejscach – wtedy pełniły rolę opiekunów ludzi, bydła, bądź całego terytorium, zamieszkałego przez Celtów. Celtowie czcili oręż dziczy.

Figurki dzików jeleni - zwierząt kultowych z epoki brązu.

Wierzenia chrześcijańskie

Jednorożec, mityczne zwierzę posiadające ciało konia, stopy słonia, łeb jelenia z długim rogiem - był wcieleniem Chrystusa. Wykorzystano motyw polowania na to zwierzę w ikonografii scen zwiastowania. Jednorożec goniony był przez myśliwego (Archanioła Gabriela) grającego na rogu z czterema psami symbolizującymi cztery cnoty. Myśliwy zapędzał jednorożca (Chrystusa) do łona Marii Dziewicy, co określano jako moment przyjęcia przez Chrystusa ludzkiej natury. Tego rodzaju prezentacje prawdy o Wcieleniu zostały zakazane przez Sobór Trydencki (1545-1563).


Symbolika jelenia w chrześcijaństwie jest wyjątkowo bogata. Jeleń występuje w związku z wodą życia, jako symbol duszy spragnionej źródła prawdy albo chrztu. „Jak tęskni jeleń do źródeł wód, tak tęskni dusza moja do ciebie, Boże” (Psalm 41 2). Wizerunki jeleni u źródeł wody znajdują się na mozaikach w baptysteriach, kościołach, willach, fontannach i budynkach użyteczności publicznej.

Na lewym znaczku i stemplu jelenie u źródła. Fresk w bazylice św. Jana Chrzciciela na Lateranie . Po prawej jeleń u fontanny. Cerfontaine (Belgia).

	Freski z jeleniami u źródła w zachowanych fragmentach budowli starożytnego miasta Heraklea. V-VI w.
W tej właśnie chwili, zaszeleściły zeschnięte gałązki i liście zaścielające ziemię, i przed samym otworem jaskini stanęła łania. Z razu patrzała tęskliwie, lecz potem zbliżyła się do Genowefy i poczęła ją wąchać, a kiedy ta podała jej pęk suchej trawy, łania nie tylko iż nie uciekła z jaskini, ale pożerając trawę pozwoliła się doić. Genowefa nieomieszkała skorzystać z widocznej pomocy nieba, wydoiła spokojnie stojącą łanię, nakarmiła zgłodniałe dziecię a po nakarmieniu owinęła w swoją chustkę i położyła spad w kąciku jaskini. Z żywota św. Genowefy. Pisownia oryginalna.


W mitologii hinduistycznej Bóg Rama został wyznaczony do zabicia Rawany - księcia demonów. Maricha - minister Rawany zamienił się w sarnę o złotym połysku, którą z cudownym łukiem boga Wisznu podchodził Rama. W tym czasie Rawana porwał Ramie żonę Sitę. Rama w końcu pokonał wrogów i został królem w Audh.


Bóg Rama na reliefie w świątyni Pramhanan, środkowa Indonezja, 950 r. n.e.	Polowanie Ramy na Rawanę.
	Krzysztof Mielnikiewicz. Znaczki ze zbioru autora.

wszelkie prawa zastrzeżone

licznik odwiedzin: