TROFEISTYKA I WYSTAWIENNICTWO

Dla pierwotnych łowców trofea łowieckie, zwłaszcza dużych drapieżników, miały znaczenie magiczne, podobnie jak dla niektórych współczesnych plemion afrykańskich oraz mieszkańców wysp Oceanii. Trofea były amuletami, bądź stanowiły materiał do ich wytwarzania. Znamy z wykopalisk figurki kobiet (tzw. „Wenus”), zwierząt (jelenie, dzikie konie, słonie mamuty, bizony), laski kultowe, broń (miotacze oszczepów), ozdoby. Wiele
z tych przedmiotów zachwyca precyzją wykonania, zdobnictwem, zważywszy, że pierwotny łowca jako narzędzia używał kawałka odłupka krzemiennego.

Z nastaniem pierwszych cywilizacji trofea zaczęły zdobić pomieszczenia władców świadcząc o ich męstwie
i wielkości. W starożytności i średniowieczu podczas wypraw wojennych trofeami (urożenie tura, żubra, wieniec jelenia, łeb wilka) zdobino hełmy, uprząż końską, dzioby statków) w celu pokazania siły wojownika, jego męskości
i pozycji, wzbudzenia strachu u przeciwnika.

Dzisiaj trofea stanowią pamiątkę po udanych łowach, nagrodę za wieloletnie poszukiwania ciekawego myłkusa, rekordowego wieńca czy czaszki drapieżnika. Trofeum dobrze spreparowane i właściwie eksponowane jest swego rodzaju oddaniem hołdu upolowanej zwierzynie, a na starość wspomnieniem ulotnej młodości i prze-mijającej sprawności. Stanowi też ozdobę stroju myśliwskiego, niestety jest też jest przedmiotem pożądania kłusowników dla osiągania korzyści materialnych.

Obowiązkiem każdego myśliwego jest poszanowanie trofeów. Nakazuje to, niezależnie od wrodzonej przyzwoitości, "Zbiór zasad etyki łowieckiej", wedle którego "Myśliwy darzy trofea łowieckie poszanowaniem, prawidłowo je preparuje, konserwuje, przedstawia do oceny i wyceny medalowej, godnie eksponuje, udostępnia na wystawy łowieckie oraz w celach edukacyjnych."

Zdobycie wartościowego znaku pocztowego podobnie jak trofeum łowieckiego wymaga wysiłku, umiejętności, zaangażowania środków finansowych, ale jest także kwestią przypadku i szczęścia. W tej materii łowiectwo (polowanie) i filatelistyka ma wiele cech wspólnych.

Pojęcia „zbieractwo” i „kolekcjonerstwo” słowniki na ogół określają jako synonimy. W opinii wielu historyków sztuki, kulturoznawców, kolekcjonerstwo jest wyższym stopniem zbieractwa, podobnie jak łowiectwo wyższym stopniem myślistwa. Zresztą zbieranie znaczków to swoiste polowanie, polegające na tropieniu, podchodzie, ocenie jakości (selekcji), decyzji kupna lub wymiany (strzału), szczegółowej ocenie jakości znaczka lub trofeum, preparacji i ekspozycji.

Cechą zbierania jest polowanie dla zdobycia mięsa i trofeum, cechą kolekcjonerstwa jest łowiectwo, ujmujące
w sobie elementy kulturotwórcze: zdobywanie wiedzy i dzielenie się nią z zainteresowanymi społecznościami
w formie wystaw, publikacji, prezentacji multimedialnych; opracowywanie zbioru i eksponowanie go na wy-stawach; pomnażanie dorobku kulturowego poprzez tworzenie nowych dzieł, którymi w filatelistyce są m.in.: datowniki okolicznościowe, znaczki pocztowe, całości i całostki pocztowe, znaczki personalizowane, publikacje prasowe i książkowe, wreszcie opracowane zbiory, które jeden z kolekcjonerów nazwał dziełami sztuki. Wielu historyków – filatelistów, i ja się z tym zgadzam, uważa że kolekcjonerstwo tematyczne jest nauką pomocniczą odpowiednich dyscyplin naukowych.

Trofea łowieckie są pamiątką z udanych polowań, powinny być należycie przechowywane, eksponowane
i obdarzone szacunkiem. Stanowią swego rodzaju wizualne epitafium ku czci zwierza, któremu odebrano życie. Znaczki pocztowe oraz datowniki okolicznościowe, zwłaszcza w czasach obfitości zwierzyny, ukazując rekordowe trofea, zachęcały do polowań tzw. dewizowych.

W herbie książąt i królów Wirtembergii  jednym z motywów graficznych były trze zrzuty jelenia, trzymaczami tarczy herbowej lew i jeleń. Władcy Wirtembergii byli zapalonymi myśliwymi, stąd zapewne motywy łowieckie
w herbie.

Już prałowcy rylcami krzemiennymi zdobili  kości zwierzęce, przedmioty użytkowe i broń (miotacze oszczepów, kościane groty), biżuterię i amulety, później osady kusz i broni palnej.  Grawerowanie trofeów i broni jest nadal w modzie,  zaś przedmioty grawerowane ręcznie zaliczamy do wyrobów luksusowych.

Stefan Batory z trofeum myśliwskim (kitką) przy czapce. 

Komnata zamkowa ukazana w satyrycznym (bajkowym) ujęciu nie mogła nie posiadać trofeów łowieckich (łoś w górnym prawym rogu). Trofea na zamkach i w pałacach monarchów były niegdyś "standardowym" wyposażeniem.

Tycjan. Diana i Akteon olej na płótnie 1556-9 r., 184,5 x 202, National Gallery Londyn. Artysta nie zapomniał namalować jeleniego wieńca w otoczeniu bogini łowów.

Szczegółowe zasady wyceny trofeów medalowych określa ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA
z dnia 19 maja 2005 r. w sprawie sposobu wyceny oraz ewidencji trofeów łowieckich
(Dz. U. z dnia 2 czerwca 2005 r.)
 

Formułę wyceny urożenia żubrów CIC zatwierdziła w 1987 r.  Elementami pomiarowymi są: rozłoga pokryw (rogów), obwody pokryw, długość pokryw. Do punktów pomiarowych dodajemy punkty dodatkowe za piękno
i odejmujemy punkty za za usterki. Medale: złoty (170 +), srebrny (150-169,99), brązowy (130-140,99). Po raz pierwszy urożenia wyceniano w 1974 r. na Między-narodowej Wystawie Łowieckiej w Bukareszcie. Polska ekspozycja zawierała 7 trofeów złotomedalowych, w tym najmocniejsze, stanowiące rekord światowy i 3 srebrno-medalowe.

W ramach założonej w 1930 roku Międzynarodowej Rady Łowieckiej - Conseil Internationale de la Chasse (CIC), na kolejnym jej kongresie w Warszawie (1934 r.) powołano Komisję Trofeów i Wystaw, której zadaniem było opracowanie formuł wycen dla poszczególnych trofeów. Obecnie Międzynarodowa Rada Łowiecka i Ochrony Zwierzyny (Conseil Internationale de la Chasse et de la Conservation du Gibier) stała się organizacją zrzeszającą krajowe związki myśliwych z Europy i innych kontynentów, a wspomniana komisja przybrała nazwę Komisji Wystaw i Trofeów. Jej zadaniem jest określanie celów i zasad wystaw łowieckich oraz precyzowanie i udo-skonalanie istniejących formuł wyceny trofeów. 

Z inicjatywy m.in. Ignacego Stachowiaka w 1974 r. przyjęto koncepcję wyceny rosoch łosi badylarzy. We wrześniu 1975 r. na  XXII Zgromadzeniu Ogólnym CIC w Paryżu zatwierdzono przedłożony projekt.

Elementami pomiarowymi są: obwody tyk nośnych (cm), rozłoga (cm), długość rosoch (cm), szerokość łopat dla łopatacza (cm) lub obwody odnóg dla badylarza (cm), średnia długość wszystkich odnóg (cm), liczba wszystkich odnóg. Od punktów pomiarowych odejmujemy potracenia za rużnice długości odnóg, za asymetrię rosoch. Medale: złoty (300 +), srebrny (275-299,99), brązowy (250-274.99).

Jeleń (Cevus elaphus L.)

Formuła wyceny jeleni została uchwalona w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Elementami pomiarowymi przy wycenie wieńca są: długość tyk (cm), długość oczniaków (cm), długość opieraków (cm), obwody róż (cm), obwody tyk pomiędzy oczniakiem i opierakiem (cm), obwody tyk pomiędzy opierakiem i koroną (cm), ciężar suchego wieńca (kg netto), rozłoga (cm), liczba odnóg.

Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za piękno ubarwienia, uperlenia, zakończenia odnóg, za nadoczniaki i korony. Od punktów pomiarowych odejmujemy punkty za usterki (do 3 punktów) za nierównomierne ustawienie tyk, wyraźne różnice w długości tyk, uderzające asymetrie wieńca oraz nierównomierności oczniaków, nadoczniaków i opieraków, jeżeli już raz ich w wycenie nie względniono.

Formuła wyceny jeleni została uchwalona w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Elementami pomiarowymi przy wycenie łopat są: długość poroża (cm), długość oczniaków (cm), długość łopat (cm), szerokość łopat (cm), obwody róż (cm), ciężar suchego wieńca (kg netto), obwody dole tyki lewej i prawej (cm), obwody górne tyki lewej i prawej (cm) Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za piękno ubarwienia, sęków, mocy, kształtu i regularności łopat. Od punktów pomiarowych odejmujemy punkty za usterki (do 24 punktów) za niedostateczną rozłogę, wadliwe łopaty, wadliwe krawędzie łopat, niedostateczną równomierność łopat..

złoty (180 +), srebrny (170,00-179,99), brązowy (160,00-169,99)

Formuła wyceny parostków saren została uchwalona w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Elementami pomiarowymi przy wycenie parostków są: długość tyk (cm), ciężar parostków (gram netto), objętość ( cm³) Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za: ubarwienie, uperlenie, róże, zakończenie odnóg, rozwój odnóg, ukształtowanie parostków. Od punktów pomiarowych odejmujemy punkty za niedorozwój odnóg, wadliwe ukszt.  - do 5 pkt.)

złoty (130,00 +),

srebrny (115,00-129,99),

brązowy ( 105,00 - 114,99)

Formuła wyceny oręża dzika uchwalona została w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Elementami pomiarowymi przy wycenie oręża są: długość szabel (cm), szerokość szabel (mm), obwody fajek (cm). Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za: piękno szabel i fajek. Od punktów pomiarowych odejmujemy punkty za niedostateczne szlify,, asymetrię szabel, asymetrię fajek, za dysproporcję miedzy szablami i fajkami (do 10 pkt).

Trofeum z dzika to: oręż (szable i fajki), suknia, medalion, cały spreparowany zwierz, szczecina z karku (chyb, pióra) w formie kitki do kapelusza.

Formuła wyceny muflonów została uchwalona w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Elementami pomiarowymi przy wycenie parostków są: długość ślimów (cm), obwody dolne ślimów (cm), obwody środkowe ślimów (cm) obwody górne ślimów (cm), rozłoga (cm). Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za: ubarwienie, karbowanie, skręty. Od punktów pomiarowych odejmujemy punkty usterki w ukształtowaiu  - do 5 pkt.)

Medale: złoty (205 +), srebrny (195,00-204,99), brązowy (185,00-194.99)

Formuła wyceny czaszek i skór niedźwiedzia, wilka, rysia i żbika została uchwalona w Madrycie w 1952 r. na Kongresie CIC. Formuła wyceny czaszek lisów, borsuków i jenotów CIC przyjął w 1991 roku. Czaszki drapieżników wyceniamy sumując długość i szerokość czaski w cm. Skóry wilka, rysia i żbika  oceniamy dodając w cm  wymiary długości i szerokości skóry w cm, rozpiętość łap (u rysia i żbika). Do punktów pomiarowych dodajemy dodatki za  za długość włosa, jego gęstość i równomierność, szerokość kołnierza (u wilka), pędzelki i wąsy, bokobrody oraz cętkowanie  (u rysia), długość ogona i liczbę pierścieni (u żbika).

wilk - ( złoty (41 +), srebrny (39-40,99), brązowy (37-38,99);

lis - złoty (25 +), srebrny (24,5-24,99), brązowy (24-24.49)

borsuk - złoty (23 +), srebrny (22,5-22,99), brązowy (22-22.49)

jenot -  złoty (21,5 +), srebrny (21,0-21,49), brązowy (20,5-20.99)

Ptactwo łowne nie podlega wycenie. jednak trofeum z niektórych ptaków przynosi nie mniej satysfakcji niż
z grubego zwierza. Spreparowane całe ptaki lub medaliony z głuszców, cietrzewi, słonek, batalionów były trofeami cennymi, a polowania na te ptaki podczas toków polowaniami niemal kultowymi. Dziś polskim myśliwym pozostały polowania na cztery gatunki dzikich kaczek, 3 gatunki dzikich gęsi, jarząbki bażanty, kuropatwy, grzywacze, słonki na jesieni i łyski.

Krzysztof Mielnikiewicz

Najbardziej widowiskowym i skutecznym sposobem prezentacji przejawów kultury łowieckiej są wystawy łowieckie. Początkowo łowiectwo prezentowane było na organizowanych wówczas licznych i znaczących wystawach rolniczo-przemysłowych. Wielcy obszarnicy i właściciele ziemscy łowiectwo traktowali poważnie i uz-nawali je je jako element gospodarki rolno-leśnej.
Na wystawach rolniczych budowano odrębne pawilony, w których szczycono się trofeami i wielkościami pokotów – które były wizytówką działalności hodowlanej. Można wymienić wystawy w Kościanie (1870), Toruniu (1874), Lwowie (1877), Warszawie (1885) Krakowie (1887), Lwowie (1894) i inne. Najbardziej znacząca wystawa we Lwowie w 1894 roku, organizowana przez Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie w ramach Powszechnej Wystawy Krajowej stała się wzorem dla następnych wystaw organizowanych na ziemiach polskich. Niestety z wystaw tych nie znalazłem materiału filatelistycznego.

Na Wielkiej Światowej  Wystawie (The Great Exhibition)  w Londynie  trwającej od 1 maja do 15 października 1851 roku w  Pałacu Kryształowym, który zaprojektował Joseph Paxton można było zobaczyć przede wszystkim zdobycze ówczesnej nauki i techniki. Na wystawie zaprezentowano też  najnowsze modele broni myśliwskiej i akcesoriów.
 

Do samodzielnego wystawiennictwa łowieckiego  pod zaborami  zmotywowała I Międzynarodowa Wystawa Łowiecka w Wiedniu 1910 roku zakończona wielkim sukcesem pawilonu Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego. Przygotowania do niej rozpoczęto już w 1908 roku, kiedy to pod przewodnictwem Andrzeja ks. Lubomirskiego powołany został specjalny komitet, mający się zająć sprawami organizacyjnymi. W skład jego weszli: Juliusz hr. Bielski, Zdzisław hr. Tarnowski, baron Goetz-Okocimski. W gronie Prezydium Generalnego Komitetu wystawy wiedeńskiej znaleźli się w charakterze przedstawicieli Galicji i Lodomerii Jan hr. Wilczek i Antoni hr. Wodzicki.

Pawilon wystawowy Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego urządzony był w postaci galerii podzielonej na 26 pól w których poszczególni myśliwi prezentowali swoje trofea. Dzieląc się wrażeniami z tej wystawy, wiceprezes Towarzystwa Seweryn Krogulski napisał: "Naszego oddziału nie urządziliśmy reprezentacyjnie, w stylu salonu, lecz zrobiliśmy z niego wspaniałą Galerię rzadkich i wielkiej wartości trofeów łowieckich, których zazdroszczą nam obcy myśliwi ogólnie, a które chlubnie świadczą o wielkim rozwoju naszego łowiectwa w okresie ostatnich lat trzydziestu." Z ubolewaniem stwierdził też, że: "Oddział galicyjski na tej wystawie nie był obrazem polskiego łowiectwa w pełnym tego słowa znaczeniu. Galicja bowiem sama, bez współudziału ziem naszych pod zaborem pruskim i rosyjskim, ograniczyć się musiała jedynie do wystawienia eksponatów myśliwskich z doby ostatnich lat trzydziestu, wyłącznie w kniejach tego kraju zdobytych."

Pawilon Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego cieszył się dużym zainteresowaniem ze strony odwiedzających go myśliwych z całej Europy. Parostki z Nienadowej których właścicielem był Stanisław hr. Mycielski oraz olbrzymi niedźwiedź upolowany przez Andrzeja hr. Potockiego zdobyły rekord światowy i złote medale.  13 czer-wca galicyjską galerię odwiedził osobiście cesarz Franciszek Józef. Oprowadzany przez Andrzeja ks. Lu-bomirskiego, nie szczędził słów uznania oglądanym trofeom i obrazom polskich malarzy. (Na podstawie rękopisu Marka Rogozińskiego przygotowanego do publikacji "Kultura Łowiecka".)

Organizatorzy wystawy zadbali o kilkadziesiąt pamiątek kolekcjonerskich (medale, oznaki, karty pocztowe, rzeźby, widokówki, publikacje książkowe), a wśród nich o walory filatelistyczne.

Pierwsza światowa wystawa łowiecka pod patronatem cesarza Franciszka Józefa I, wytrawnego myśliwego, odbyła się w 1910 r. w Wiedniu. Polscy myśliwi z Galicji wystawiali trofea po raz pierwszy na imprezie tej rangi. Z około 900 trofeów zdobyły 2 rekordy wiata, 11 medali złotych, 17 srebrnych i 10 brązowych.

Po lewej: stempel okolicznościowy wydany z okazji 80. rocznicy wystawy  wiedeńskiej

Doświadczenia nabywane w organizowaniu ww. wystaw zaowocowały przy organizacji Międzynarodowej Wystawy w Berlinie w 1937 r.  Komisarzem polskiej ekspozycji został mianowany inż. Herman Knothe. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Roger hr. Raczyński. Eksponaty polskie zostały przewiezione specjalnym pociągiem w 300 skrzyniach. Wystawa została otwarta 3 września 1937 r. o godz. 1100 przez feldmarszałka Hermana Goeringa – protektora wystawy. Wystawa była też w zamyśle dostojników III Rzeszy elementem propagandowym, ukazującym sprawność organizacyjną III Rzeszy.

Polska na wystawie wypadła imponująco. Ekspozycja nasza prezentowała się głównie trofeami charakterystycznymi dla krainy dziewiczych ostępów karpackich, poleskich i licznych dobrze zachowanych nizinnych borów. Symboliczny żubr był pomnikowym monumentem a dywany skór rysich i wilczych stwarzały prastarą scenerię. Łoś zachowany w niedostępnych wschodnich terenach wykraczał poza wyobraźnię zachodniego myśliwego. Wspaniale zaprezentowało czarnego zwierza zdjęcie konkursowe wykonane przez mistrza Włodzimierza Puchalskiego, zdobyło złoty medal. (Na podstawie referatu wygłoszonego przez Witolda Sikorskiego na I Kongresie Kultury Łowieckiej w Pszczynie)

W Berlinie trofea polskie otrzymały wiele nagród i medali. Na wystawie berlińskiej czołowe trofea, oprócz złotego medalu, otrzymywały dodatkowo srebrną tarczę z nazwą trofeum i kolejnym jego numerem, wg kolejności uzyskanych punktów. Szerzej na ten temat znajdzie czytelnik w książce Dariusza J. Gwiazdowicza i Jerzego Wiśniewskiego pt. "Polskie ekspozycje łowieckie, wyd. OKL Gołuchów, 2013 r.

W Düsseldorfie od połowy lat dwudziestych XIX w. organizowano targi, w ramach których oferowano także sprzęt myśliwski i wędkarski. Targom towarzyszyły wystawy łowieckie. Po II wojnie światowej Polska unikała udziału w wystawach organizowanych w krajach kapitalistycznych.

W Düsseldorfie w 1954 r. odbyła się druga tym mieście po wojnie wystawa międzynarodowa, połączona z obradami Międzynarodowej Rady Łowiectwa CIC, na których omawiano ramy prawne działania tej organizacji.

We florenckiej wystawie w dniach 24.09 - 8.11. 1964 r. brało udział 7 krajów (bez Polski). Podczas Kongresu Międzynarodowej Rady łowiectwa i Ochrony Zwierzyny towarzyszącego wystawie  omawiano m.in. sytuację dzikich kaczek i gęsi.

Po 30 latach nieobecności polskiego łowiectwa na arenie międzynarodowej władze państwowe wyraziły zgodę na udział Polski w Międzynarodowej Wystawie Łowieckiej w Novym Sadzie w dniach 22.9-5.10.1967 r., zakończony 3 lokatą w klasyfikacji złotomedalowych trofeów za Jugosławią i Rumunią. Polskie łowiectwo wyszło zza żelaznej kurtyny. Rozwijający się w Europie ruch turystyczny (polowania dewizowe), możliwości eksportu żywej zwierzyny i handlu dziczyzną, udział w wystawach i sympozjach zdecydował, że władze państwowe wyraziły zgodę na ponowne przystąpienie Polski do Międzynarodowej Rady Łowieckiej (CIC) w charakterze pełno-.prawnego członka tytularnego.

Budapeszt 1971 r.

Wystawa w Budapeszcie zyskała miano światowej, uczestniczyło w niej 35 państw. Polski Związek Łowiecki przygotowywał się do ekspozycji  3 lata. W przygotowaniach brało udział około 20 instytucji w tym Polski Związek Filatelistów, który nadzorował przygotowywane przez 3 wystawców eksponaty filatelistyczne. Niemal każda
z kilkunastu imprez towarzyszących wystawie miała akcent filatelistyczny, poprzez datownik okolicznościowy. Wydano ponadto odznaki, medale, widokówki oraz liczne foldery i publikacje albumowe.  Polska (brały udział kraje, a nie organizacje związkowe) odniosła duży sukces organizacyjny, polskie trofea uzyskały 350 złotych medali, nasz pawilon odwiedziło ok. miliona osób.
 

Datowniki okolicznościowe stosowane były niemal we wszystkich ważnych ośrodkach łowieckich Węgier, tam też odbywały sie liczne imprezy towarzyszące wystawie.

Polskie wystawy krajowe i regionalne

W latach 1922 - 1939 działacze łowieccy towarzystw, oddziałów związku i centrali zorganizowali w kraju ok. 65 wystaw. Prym wiedli myśliwi z Wielkopolski i Pomorza urządzając ok. 30 wystaw w tym 16 Poznaniu. Do interesujących z kulturowego punktu widzenia wystaw poznańskich z 1937 i 1938 r., należały Jubileuszowa Wystawa Łowiecka oraz I Ogólnopolska Wystawa Grafiki Myśliwskiej.

W województwie warszawskim urządzono ok. 12 wystaw, w tym 10 w stolicy. Duże zainteresowanie wzbudzały Pokazy trofeów Łowieckich (1931, 1932, 1934) i Łowiectwo w Sztuce Polskiej (1937).

 Na Kresach Wschodnich zorganizowano ok. 17 ekspozycji, w tym we Lwowie 6. Oprócz ważnej z his-torycznego punktu widzenia wspomnianej lwowskiej wystawy w 1922 r. na uwagę zasługuje I Ogólnopolska Wystawa Sportowa (1927) i Jubileuszowa Wystawa Małopolskiego Towarzystwa Łowieckiego wraz z IV Pokazem Trofeów Łowieckich (1936). Eksponaty przyrodnicze Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie, kolekcja dawnej broni z Muzeum Narodowego im. Króla Jana we Lwowie, liczne fotografie, obrazy uczyniły ją bardziej interesującą i nowoczesną.

W II RP wyraźnie zarysowała się tendencja ukazywania dorobku kulturowego łowiectwa. Mimo dominacji trofeów, świadczących o zasobności łowisk wystawców, coraz częściej pojawiały się na pokazach obrazy i grafiki znanych artystów, fotografie Włodzimierza Puchalskiego, książki i starodruki, broń, oznaki towarzystw i straży łowieckich.

Polskie trofea i zbiory kolekcjonerskie brały udział w 10 wystawach zagranicznych. Ale tylko w Berlinie oficjalnym reprezentantem wystawców indywidualnych był Polski Związek Łowiecki. Międzynarodowa Wystawa w Berlinie odbywająca się w dniach 3-28.11 1937 roku zakończyła się niebywałym sukcesem polskiego łowiectwa, stawiając go na pierwszym miejscu wśród państw uczestniczących.

Spośród 818 trofeów wystawionych przez Polaków 818 otrzymało odznaczenia: 35 tarcz i 818 medali w tym 154 międzynarodowe.  Na wystawie eksponowano również 47 obrazów, grafik i rzeźb, w tym dzieła mistrzów: Juliana Fałata, Juliusza Kossaka, Józefa Brandta, Józefa Chełmońskiego, Alfreda W. Kowalskiego i in.

Do najokazalszych należały: Polska Powszechna Wystawa Łowiecka w Poznaniu przy Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 r. pod patronatem Prezydenta Ignacego Mościckiego. Komitetem organizacyjnym kierował prezes WZM Konstanty Chłapowski. Wystawiono na niej 1620 trofeów 98 wystawców oraz zdjęcia polowań, obrazy i grafikę, zabytkową broń, literaturę łowiecką oraz w dziale naukowym kolekcje ptaków, modele urządzeń łowieckich itp.

W sierpniu 1938 r. w ramach III Jarmarku Poleskiego zorganizowano wystawę łowiecką, na którą wspaniałe eksponaty dostarczył m.in. książę Karol Radziwiłł - prezes Poleskiej Wojewódzkiej Rady Łowieckiej, członek centralnych władz PZŁ, zapalony myśliwy, ordynat dawidgródecki.

Ukoronowaniem działalności naukowo – dydaktyczno – propagandowej leśników w Oflagu IIC Woldenberg była Wystawa Leśna zorganizowana we wrześniu 1943 r. Wyodrębniono na niej trzy działy: hodowla lasu, urządzanie lasu i użytkowanie lasu, w ramach których pokazano łowiectwo.

Ekspozycje zatytułowane „Ochrona przyrody” (autorstwa Stefana Gutta) i „Łowiectwo” (autorstwa ppor. Zbigniewa Paliszewskiego) rozmieszczone na długości po 16 mb ścian były bogato ilustrowane planszami i rzeź-bami ukazującymi parki i rezerwaty przyrody, zwierzęta chronione (ssaki, ptaki i owady), rozmieszczenie zwierząt łownych w Polsce, ich ochronę, a opisy pod fotografiami i rysunkami zwierząt informowały zwiedzających o ich biologii, etologii, i znaczeniu gospodarczym. Wystawę uatrakcyjniał obraz Św. Hubert, namalowany w Oflagu VIII A Lienz przez Edmunda Czarneckiego, rzeźba dzika autorstwa ppor. Horno – Popławskiego prof. Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie, także autora rzeźb w kaplicy obozowej, liczne figurki zwierząt łownych, oznaki Ligi Ochrony Przyrody, Polskiego Związku Łowieckiego i Wojskowego Towarzystwa Łowieckiego oraz rysunki i drze-woryty wykonywane w trudnych barakowych warunkach. Wystawa cieszyła się ogromnym powodzeniem, zwiedziło ją wg Kwiatyńskiego ponad 12 000 osób, w tym około 150 oficerów i podoficerów nienieckich.

Z okazji Tygodnia lasu został zaprojektowany przez Romana Kozłowskiego znaczek pocztowy (projekt wstępny) z rysunkiem jelenia w leśnej ostoi opatrzony datą 2-8 V 1943 r. i datownik okolicznościowy o tematyce leśnej. Projekt definitywny znaczka (bez daty) za 20 fenigów z przeznaczeniem na Fundusz Sierot i Wdów też nie doczekał się realizacji , ale lukę tę w niewielkim stopniu (ranga znaczka byłaby o wiele większa) wypełniła kolejna pocztówka z grafiką sarny – kozy na tle lasu autorstwa Mariana Stępnia i stemplem dodatkowym Wystawa leśna projektu S. Paszkowskiego.

Więcej w książce "Myśliwi w oflagach" autorstwa Krzysztofa Mielnikiewicza.

Pocztówki okolicznościowe z grafikami i stemplami dodatkowymi.

Polskie ekspozycje powojenne

Sukcesem organizacyjnym okazała się Ogólnopolska Wystawa Łowiecka w 1969 r. w Warszawie, zorganizowana z okazji 25-lecia PRL i 25-lecia ludowego łowiectwa w Pałacu Kultury i Nauki. Na 1600 m² zaprezentowano 1037 trofeów i dość pokaźną ilość dzieł najlepszych twórców XIX i XX wieku. Oprawiona dobrą propagandą i dobrym katalogiem oraz stoiskiem wydawnictw łowieckich, filatelistycznym oraz nagłośnieniem sali udanym zestawem utworów myśliwskich z polskich oper, robiła mocne wrażenie. Wystawa trwała od 16 lipca do 25 sierpnia.

Trzy datowniki okolicznościowe wydane na rozpoczęcie wystawy  16 lipca, 25 lipca i na planowane  zakończenie wystawy 31 lipca 1969 r. Wystawa została przedłużona do 25 sierpnia. Na stemplu okolicznościowym  słynne parostki z Nienadowej pozyskane przez hr. Mycielskiego.  Wycenione na 196 pkt. CIC. Znajdują się w Muzeum Łowiectwa w Warszawie.

Uroczystego otwarcia wystawy dokonał minister kultury Tadeusz Kaczmarek. Kilka tysięcy eksponatów z 30 muzeów i instytucji oraz ze zbiorów prywatnych  rozmieszczono w 7 salach.

Wystawa Północno-Zachodniej Krainy Łowieckiej z okazji 60-lecia PZŁ. Komisarzem wystawy był Piotr Ławrynowicz - komisarz obchodów jubileuszu.

Regionalna Wystawa Łowiecka w Lublinie 0twarta 27 kwietnia trwała do 4 maja, tj. do dnia obrad Wojewódzkiego Zjazdu Delegatów PZŁ . Zwiedziło ja ok. 5000 osób

Wschodnioniemiecka Wystawa Myśliwska trwająca w dniach 15.05 - 30.06 1911 w ramach Wschodnioniemieckiej Wystawy Przemysłu, Rzemiosła i Rolnictwa. Swoje trofea wystawił cesarz Niemiec Wilhelm II. Hrabia Z. Kurnatowski zdobył 8 medali, a hr. I. Mielżyński z Iwna - 7,

Wystawy w Grazu (Austria) mają długi rodowód. W centrum wystawowym w  ramach wystawy krajowej w 1924 r. miała miejsce ekspozycja łowiecka.

W 1966 r. w Madrycie

W barokowym zamku (pałacu) Marchegg w Dolnej Austrii, rezydencji myśliwskiej cesarz Józefa II, w salach obecnie przeznaczonych na ekspozycję łowiecką od maja do października  1978 r. miała miejsce Międzynarodowa Wystawa Łowiecka. Polska nie brała w niej udziału.

Wystawa filatelistyczna w Gaming w Dolnej Austrii 
w zabytkowym klasztorze kartuzów,  podczas której reklamowano Polskę jako kraj polowań.

Lokalna wystawa  łowiecka rejonu Gorskiego Kotaru  w zachodniej części Chorwacji.

Wystawy organizowane przez DDR z okazji 25lecia i 30-lecia socjalistycznego łowiectwa.

Stempel okolicznościowy z jednej z cyklicznych wystaw organizowanych podczas targów łowieckich i wędkarskich.

Krzysztof Mielnikiewicz

Literatura:

Nowakowska Barbara. 2010. Ignacy Stachowiak i jego opowiadania. Nakład rodziny I. Saachwiaka. Warszawa. Gwiazdowicz Dariusz, Wiśniewski Jerzy. 2013. Polskie ekspozycje łowieckie. OKL Gołuchów.

Dziedzic Roman. 2005. Katalog trofeów łowieckich. Wydawnictwo Łowiec Polski. Warszawa.

Mielnikiewicz Krzysztof. 2012. Myśliwi w Oflagach. nakład autora. Ostrów Mazowiecka.

Muzea i ekspozycje łowieckie w pałacach i zamkach

Muzeum łowieckie jest instytucją, której zadaniem jest pozyskiwanie drogą zakupów i darowizn, depozytów zabytków kultury łowieckiej ich przechowywanie, konserwowanie oraz udostępnianie w celu oglądania, prowadzenia badań naukowych, publikowania ich wyników oraz edukowania dzieci i młodzieży. Zbiory i kolekcje łowieckie w Polsce i na świecie są gromadzone w samodzielnych placówkach muzealnych, częściej zdeponowane są w wydzielonych przestrzeniach muzeów zamkowych (w dawnych zamkach i pałacach myśliwskich, rezydencjach monarszych) i mimo że nie stanowią klasycznego muzeum myśliwskiego, to pełną taką rolę. Znaki pocztowe utrwaliły wiele obiektów muzealnych, w których artefakty łowieckie zajmują podstawową lub wyodrębniona kolekcję.

Międzynarodowe Muzeum Łowieckie w Gien (Francja). Na zamku położonym w centrum miasta znajduje się Międzynarodowe Muzeum Łowiectwa z przebogatymi zbiorami trofeów, broni, akcesoriów myśliwskich oraz największym na świecie zbiorem guzików myśliwskich. Zamek Chaverny nad Loarą słynie z organizowanych do dziś polowań. Zwiedzający posiadłość mogą zobaczyć psiarnię, liczącą około 100 żywych psów i salę trofeów (Salle de Trophées) z około 2 tys. poroży, obrazy, broń i akcesoria łowieckie. W 1922 roku zamek został udostępniony zwiedzającym przez prywatnego właściciela - było to pierwszy taki przypadek we Francji. Posiadłość ta od ponad 600 lat należy do rodziny Hurault i bez większych zmian zachowała wygląd z XVII wieku.

U góry po prawej. Muzeum Łowiectwa i Natury w Paryżu. W 1964 roku przemysłowiec François Sommer i jego żona Jacqueline założyli fundację poświęconą łowiectwu i naturze (Fondation de la Maison de la chasse et de la nature). 3 lata później, w 1967 roku otwarto Muzeum Łowiectwa i Natury. Muzeum zajmuje pomieszczenia w dwóch rezydencjach na terenie historycznej dzielnicy Marais – hôtel de Guénégaud i hôtel de Mongelas. Na powierzchni 650 m2 Muzeum Łowiectwa i Natury znajduje się kilka kolekcji. Wszystkie mają na celu ukazanie związku człowieka z naturą. Zbiory można podzielić na wystawę tymczasową i stałą. Do stałej ekspozycji należą obrazy, broń, akcesoria łowieckie, trofea łowieckie (z Europy, Azji, Afryki i Ameryki), sztuka łowiecka i animalistyka. Wśród zbiorów znajdują się wypchane zwierzęta, poroża, strzelby, karabiny i wiele innych ciekawych eksponatów. Podczas zwiedzania można obejrzeć także kilka filmów. W muzeum możemy zobaczyć rozwój i zmiany akcesoriów łowieckich na przestrzeni wieków. Wśród eksponatów znajdują się między innymi karabiny Ludwika XIII, Marii Teresy Austriaczki, Napoleona I i Napoleona III. Muzeum oprócz przedmiotów związanych z historią łowiectwa przedstawia wiele dzieł sztuki animalistycznej. Są to elementy sztuki graficznej, ceramika, obrazy, meble, fotografie, dywany oraz rzeźby. Co roku to muzeum mieszczące się w 3. dzielnicy Paryża odwiedza 40 000 zwiedzających (https://paryz.pl/muzeum-lowiectwa-i-natury/).

Pałac Hluboká na południu Czech w pobliżu Czeskich Budziejowic uważany za jeden z najpiękniejszych czeskich pałaców. Goście zajrzą do dziewięciu pokojów w apartamentach należących do ostatnich czterech pokoleń właścicieli tutejszych włości, Schwarzenbergów. Na zwiedzenie zasługuje Salon Myśliwski. Korytarze i pomieszczenia udekorowane trofeami i grafikami z motywami myśliwskimi. Jadalnia (salon) myśliwska (Lovecka jídelna), ozdobiona wieloma obrazami, meblami, akcesoriami z motywami myśliwskimi, bronią i dokumentami z XVII i XVIII wieku.

U dołu po lewej. Lednice. W XIX - wiecznym pałacu przebudowanym  na styl  neogotycki przez władców okolicznych włości – książąt z rodu Lichtensteinów, nie ma wyodrębnionej ekspozycji łowieckiej, ale w salach pałacowych znajdują się liczne zabytki zdobione scenami myśliwskimi. Na ścianach wiszą liczne trofea łowieckie.  Wokół pałacu  znajdują się obiekty o charakterze myśliwskim (zameczek nad stawem skąd wyruszano na polowania, zameczek myśliwski i kaplica św. Huberta). W zameczku nad stawem znajduje sie kolekcja ornitologiczna.

U góry po prawej. Pałac Opočno jest z największych i najcenniejszych zamków renesansowych w Czechach, znany z powodu galerii zawierającej wspaniałą kolekcję malarstwa włoskiego i holenderskiego, unikalnej zbrojowni i bogatych zbiorów bibliotecznych. Opočenskie zbrojownie są jednym z największych i najważniejszych kolekcji tego rodzaju w Republice Czeskiej. Łowiectwo jest ściśle związane z Opočnem. Już przed rokiem 1598 Trčkovie z Lípy założyli zwierzyniec. Do najstarszych eksponatów w sali myśliwskiej należą włócznie, z których część pochodzi z późnego gotyku. Cenne okazy można również znaleźć w kolekcji noży myśliwskich. Broń palna wystawiona w gablocie jest dziełem czeskich rusznikarzy: J.Procházka (Opočno), A. V. Lebeda (Praga), A. Ch. Kehlner Neveu (Praga) i J. Michael (Kuks). W zbiorach znajdują się również prace takich rusznikarzy jak: J. A. Kuchenreiter, L. Cominazzo i M. Wenger. Renesansowa kusza inkrustowana kością jest niemieckiego pochodzenia, końska uprząż zdobiona srebrem jest częścią wyposażenia karety znajdującej się przy wejściu na dziedziniec. (Wikipedia)

W Bojnicach (Słowacja) myśliwi powinni zwiedzić zamek z częściowo zachowanymi oryginalnymi gotyckimi i renesansowymi elementami architektonicznymi.. Jeden z najbardziej znanych zamków Słowacji. Od 1950 na zamku mieści się Múzeum Bojnice, oddział Słowackiego Muzeum Narodowego, w którym znajduje się ekspozycja broni oraz znajdują się liczne artefakty z motywami myśliwskimi.

Bojnice zaliczają  się do najważniejszych miejsc paleolitycznych w Europie. Żyli tu neandertalczycy, którzy zostawili po sobie tysiące przedmiotów - kamienne narzędzia: rozdrobnione kawałki kamienia , takie jak tasaki, narzędzia płatkowe w postaci noży , skrobaki , narzędzia do wiercenia, a także skamieniałe kości zwierząt, takich jak:   mamuty , nosorożce , lwy jaskiniowe , jelenie , prehistoryczne kości koni , żubry i sarny , a także kości innych ssaków i ptaków. W muzeum odtworzono codzienne życie paleolitycznych łowców.

Wzniesiony około 1742 roku dla rodziny Bielińskich według projektu Józefa Fontany. W roku 1799 stał się własnością rodziny Zamoyskich. Przebudowany przez Konstantego Zamoyskiego w latach 1897–1914. We wnętrzach pałacowych zachował się autentyczny wystrój z przełomu XIX i XX wieku w stylu Drugiego Cesarstwa.

Na uwagę myśliwych zasługuje salon myśliwski z kolekcją trofeów, obrazów i broni. Podczas zwiedzania pałacu spotkamy liczne zabytki, szczególnie obrazy i bibeloty) z motywami myśliwskimi (Wikipedia).

Zamek pszczyński był własnością księcia Hansa Heinricha XI von Pless, znakomitego myśliwego, który zapraszał na polowania do okolicznych łowisk królów pruskich, niemieckich cesarzy oraz ich królewskich gości z całej Europy, a sam Hans Heinrich XI pełnił na dworze berlińskim godność cesarskiego Wielkiego Łowczego. W sąsiednich Promnicach ulokowano Pałacyk stricte myśliwski z pomnikiem ś. Huberta, w którym goszczono myśliwych podczas książęcych łowów. W pałacu głównym aż roi się od trofeów łowieckich, broni i akce-soriów myśliwskich, ustawionych w komnatach, na korytarzach i w  zbrojowni pałacowej.

Muzeum trofeów broni i łowiectwa  w Sibiu powstało z fundacji Augusta von Spiessa. Płk August Von Spiess  (1864 - 1953), znany jako Oberst August Roland von Braccioforte zum Portner und Höflein, był oficerem, pisarzem, słynnym myśliwym i łowczym rumuńskiego dworu królewskiego. Prowadził kilka ekspedycji myśliwskich w Afryce, zebrał w swoim życiu kolekcję ponad 1000 trofeów myśliwskich. Napisał także wiele książek dotyczących zwierząt i polowań, głównie związanych z regionem Karpat. Ekspozycja muzealna odzwierciedla ewolucję broni i akcesoriów myśliwskich. Ważna jest także kolekcja trofeów należących do kolekcji Wittinga i A. Spiessa, z których ostatnia zawiera 1058 preparatów nabytych w 1963 roku.

Na wystawach eksponowane są również broń i akcesoria myśliwskie,  niektóre tradycyjne metody polowań,  dawne i współczesne ryciny o tematyce łowieckiej. Przedstawiono tu również ekspozycję ukazującą biologię i środowisko życia zwierzyny.  Muzeum jest teraz prezentowane w specjalnej wiejskiej willi, a zasoby sa włączone do Muzeum Brukenthal w Sibiu

Muzeum powstało w 1977 roku z inicjatywy Wojewódzkiej Rady Łowieckiej w Poznaniu. Od 1982 roku jest oddziałem Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie. Mieści się w odno-wionym dziewiętnastowiecznym dworze położonym w sześciohektarowym parku krajobrazowym o urozmaiconej rzeźbie terenu. Drugim zabytkowym budynkiem jest stajnia-wozownia, w której od 1993 roku znajduje się ekspozycja przyrodnicza. W roku 2004 wielkopolski przedsiębiorca i myś-liwy Adam Smorawiński podarował swoją kolekcję trofeów egzotycznych z czterech kontynentów, a do celów jej ekspozycji ufundował nowy pawilon.

W 2010 roku rozbudował go na potrzeby powiększających się zbiorów, a także na kolekcję stu preparatów papug, którą zakupił dla Muzeum. W gmachu głównym znajdują się ekspozycje

W pomieszczeniach pałacu znajduje się ekspozycja poświęcona historii łowiectwa – tej bardzo odległej, odtworzonej na podstawie wykopalisk, a także tej całkiem bliskiej, sięgającej XX wieku. W dziale archeologicznym wyeksponowane są narzędzia, jakimi posługiwali się pierwsi myśliwi. Ukazane są również dawne techniki myśliwskie oraz broń, akcesoria i trofea łowieckie. W salach ekspozycyjnych i w salonie myśliwskim zobaczyć można wyroby sztuki inspirowanej łowiectwem. W stajni-wozowni przedstawiono środowiska zwierząt łownych z gatunkami charakterystycznymi dla Wielkopolski oraz wystawę dla dzieci "Zwierzęta w czterech porach roku".

 Muzeum posiada bibliotekę liczącą ponad tysiąc woluminów obejmujących książki i czasopisma o tematyce przyrodniczej i łowieckiej (na podstawie strony internetowej Muzeum w Uzarzewie).

Zamek w Cheverny – jeden z zamków Doliny Loary, położony na południowy zachód od Orleanu i 193 kilometry od Paryża, w departamencie Loir-et-Cher we Francji. Posiadłość ta od ponad 600 lat należy do rodziny Hurault i bez większych zmian zachowała wygląd z XVII wieku.  Zwiedzający posiadłość mogą zobaczyć psiarnię, liczącą około 100 żywych psów i Salę Trofeów (Salle de Trophées) z około 2 tys. poroży oraz zbrojownię – największe pomieszczenie na zamku, z kolekcją broni (także myśliwskiej) i zbroi. W 1922 roku zamek został udostępniony zwiedzającym przez prywatnego właściciela - było to pierwszy taki przypadek we Francji. Zamek w Cheverny jest słynny z organizowanych do dziś reprezentacyjnych polowań. Wikipedia.

Patrz też opis pod linkiem http://www.kulturalowiecka.pl/sztuka.html
 

Od 1968 r. Zamek Landshut mieści Szwajcarskie Muzeum Łowiectwa i Zwierzyny. Jedyne muzeum łowieckie w Szwajcarii informuje o historii łowów polowaniach, a także o kulturze i sztuce łowieckiej. Patrz też pod linkiem http://www.kulturalowiecka.pl/sztuka.html

Muzeum łowieckie w zamku myśliwskim Grune-wald (patrz opis budowli powyżej, przy omówieniu zamków myśliwskich). W muzeum prezentowane są trofea myśliwskie, historyczna broń i poroża. Polowania dworskie są tematem wielu obrazów i przedmiotów rękodzieła zgromadzonych na zamku. Na piętrze są rozwieszone portrety władców Hohenzollernów od XVI do XIX w., zapalonych myśliwych. Więcej pod linkiem http://www.kulturalowiecka.pl/sztuka.html

Muzeum na zamku Marchegg (Austria). W 1957 r. Miasto Marchegg, (Dolnej Austria), nabyło zniszczony w czasie II wojny światowej zamek, w którym po jego odbudowie założono w 1959 roku w dwóch pomieszczeniach, Dolnoaustriackie Muzeum Łowiectwa (Niederösterreichische Jagdmuseum). Muzeum oprócz licznie zgromadzonych artefaktów łowieckich organizuje międzynarodowe wystawy łowieckie i kongresy międzynarodowych organizacji łowieckich.

copyright: Krzysztof Mielnikiewicz

wszelkie prawa zastrzeżone